سینمای ایران 20 روز مهلت دارد تا نماینده‌ای را برای شرکت در اسکار معرفی کند، این پرسش مطرح است که نماینده ایران در اسکار 2023 کدام فیلم است و ایران با کدام گزینه‌ها مواجه است؟!
جایزه اسکار را می‌توان مهمترین، معتبرترین و در عین حال جذاب‌ترین جایزه سینمایی در جهان دانست. مراسم اسکار هر ساله در سالن «کداک تیاتر» لس‌آنجلس برگزار می‌شود و برندگان خود را در رشته‌های مختلف سینمایی می‌شناسد.
پس از چند سالی که پاندمی کرونا بر تمام رویدادهای هنری دنیا تاثیر گذاشت، به نظر می‌رسد که شرایط برای آکادمی اسکار به دوران قبل از کرونا برگشته و در تازه‌ترین خبر اعلام شده که مهلت معرفی نمایندگان منتخب کشورها برای رقابت در شاخه بهترین فیلم بین‌المللی اسکار ۲۰۲۳، تا سوم اکتبر ۲۰۲۲ (۱۱ مهر ماه ۱۴۰۱) است و کمیته اسکار کشورها تا این تاریخ فرصت دارند نماینده رسمی سینمای خود را به آکادمی اعلام کنند.
آخرین مهلت ارسال فیلم‌ها برای این جایزه مهم، پانزدهم نوامبر اعلام شده است. رأی‌گیری اولیه برای فیلم‌های حاضر در اسکار در تاریخ دوازدهم دسامبر آغاز می‌شود و فهرست کوتاه نامزدها در چندین بخش نیز بیست‌ویکم دسامبر مشخص می‌شود. رأی‌گیری نهایی نیز روزهای دوم تا هفتم مارس ۲۰۲۳ انجام خواهد شد.
نماینده ایران در اسکار در سال‌های گذشته پس از اعلام نظر کمیته‌ای که اعضای آن معمولا توسط خانه سینما معرفی می‌شوند، به طور رسمی از سوی بنیاد سینمایی فارابی معرفی شده است، اما امسال وضعیت کمی پیچیده به نظر می‌آید؛ چرا که دست سینمای ایران برای انتخاب چندان پر نیست و گزینه‌های چندان قدرتمندی برای رقابت با فیلم‌های دیگر کشورها ندارد.
از پاییز سال گذشته تا کنون نزدیک به ۵۰ فیلم روی پرده سینماهای کشور اکران شده ولی انتخاب نماینده ایران در اسکار از میان آن‌ها برای معرفی به اسکار دشوار خواهد بود، به همین دلیل خیلی‌ها براین باورند که فیلم «برادران لیلا» ساخته سعید روستایی که در جشنواره کن هم نمایش داده شد و پخش‌کننده خارجی هم دارد می‌تواند نماینده ایران در اسکار باشد؛ فیلمی که قرار بود از همین تابستان روی پرده رود ولی سازمان سینمایی در اقدامی جدی و رسمی اکران آن را متوقف کرد و آنطور که در بعضی خبرهای غیررسمی شنیده می‌شود فعلا خبری از رفع توقیف آن نیست.
بر این اساس طبق اظهارات مبتنی بر رویکردهای مدیران سازمان سینمایی و وزارت ارشاد با تاکید بر سینمای انقلابی، چند گزینه را می‌توان پیدا کرد که با سلیقه و اهداف و برنامه‌های مدیران فعلی سینمای ایران بیشتر همخوان است و شاید یکی از همان‌ها نماینده ایران در اسکار باشد. از سویی برخی طیف‌های خاص فرهنکی پیش بینی می کنند به دلیل اینکه ممکن است، فیلم عنکبوت مقدس، فیلمی که در جشنواره کن حواشی داشت و به عنوان محصول آلمان، سوئد دانمارک، فرانسه به نمایش درآمد، از سوی یکی از این کشورها به اسکار معرفی شود، ممکن است با توجه به محتوای فیلم، ترجیح داده شود فیلمی از ایران به اسکار معرفی نشده، به نوعی تحریم اعمال شود. چند سال پیش و در زمان مدیریت محمدجواد شمقدری، پس از نمایش فیلمی که با ساحت پیامبر اکرم (ص) جسارت کرده بود، ایران جایزه اسکار را تحریم کرد.
اگرچه اصلی‌ترین شرط انتخاب فیلم نماینده ایران در اسکار، اکران آن در کشور مبدأ به مدت هفت روز متوالی تا پیش از مهلت تعیین شده است، اما به هر حال داشتن شرایطی برای اکران و تبلیغ فیلم در خارج از کشور بویژه در آمریکا و دیده شدن آن در جشنواره‌های متعدد بین‌المللی کمک زیادی به موفقیت فیلم در مراحل نهایی رقابت خواهد کرد. در دوره‌های قبل تنها تعدادی از فیلم‌های ایرانی چنین شرایطی داشتند ولی باز هم به جز دو اثر اصغر فرهادی بقیه موفقیتی کسب نکردند. هرچند یک‌بار فیلمی از مجید مجیدی هم به جمع فهرست پنج نامزد نهایی فیلم خارجی‌زبان اسکار راه یافت.
نماینده ایران در اسکار کدام فیلم است؟
در حالی که کمتر از یک ماه به پایان مهلت معرفی نمایندگان سینمای هر کشور به آکادمی اسکار وقت باقی است، هنوز انتخاب نماینده ایران در اسکار 2023 در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
از زمان ساخت فیلم سینمایی «برادران لیلا»، آخرین اثر سعید روستایی، عده‌ای شانس این فیلم را برای حضور و رقابت در اسکار بالا می‌دانستند. این فیلم توانست جایزه فیبرشی جشنواره کن را از آن خود کرد و با حضور در جشنواره مونیخ، مورد تقدیر ویژه هیئت داوران قرار گرفت. اما «برادران لیلا» به دلیل تخلف، سرپیچی از مقررات و اعمال نشدن ممیزی‌ها، هنوز نتوانسته است پروانه نمایش خود را اخذ کند و طبق قانون نمی‌تواند در این رویداد حاضر باشد، هرچند این فیلم مسیر ابتدایی معرفی به جامعه سینمایی جهان را به دلیل حضور در جشنواره‌های بین‌المللی پیموده است.
احتمال حضور فیلم جنگ جهانی سوم به عنوان نماینده ایران در اسکار
از سینمای ایران شش فیلم شانس معرفی به آکادمی اسکار را دارند. نخستین فیلم «جنگ جهانی سوم» به کارگردانی هومن سیدی است. این فیلم برای اینکه شرایط لازم برای معرفی به آکادمی را داشته باشد باید پیش از پایان مهلت اعلام شده در سینماها اکران شده باشد. به همین منظور سرمایه‌گذاران فیلم در تلاشند تا شرایط اکران عمومی آن را بعد از حضور در ونیز مهیا کنند.
در اختتامیه هفتاد و نهمین جشنواره ونیز، فیلم سینمایی «جنگ جهانی سوم» هومن سیدی توانست جایزه بهترین فیلم بخش افق های این جشنواره را از آن خود کند و محسن تنابنده نیز برای بازی در این فیلم جایزه بهترین بازیگر مرد ونیز هفتاد و نهم را به خانه آورد؛ تنابنده بعد از دریافت این جایزه گفت:«امشب آنقدر خوشحالم که می توانم پیاده تا تهران بروم.» تنابنده جایزه خود را به همسرش و تمامی کارگران ایران تقدیم کرد.
با توجه به فرمولی که موجب شد تا در سال 2019 فیلم «بدون تاریخ، بدون امضاء» به عنوان نماینده ایران به آکادمی اسکار شود، شانس فیلم «جنگ جهانی سوم» با در نظر گرفتن درخششی که در جشنواره فیلم «ونیز» داشت از بقیه آثار بیشتر است.
در سال 2019 فیلم «بدون تاریخ، بدون امضاء» به کارگردانی وحید جلیلیوند به عنوان نماینده ایران به آکادمی اسکار معرفی شد. برای انتخاب این فیلم برای حضور در اسکار چند عامل موثر بود، یکی از مهمترین عواملی که موجب شد تا فیلم جلیلوند به آکادمی معرفی شود، درخشش آن در جشنواره فیلم ونیز بود. «بدون تاریخ، بدن امضاء» در هفتاد و چهارمین دوره این جشنواره و در بخش «افق‌ها» موفق شد تا جایزه بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر مرد را از آن خودش کند. هر چند فیلم جلیلونددر جشنواره‌های دیگری هم حضور موفقی داشت، اما کسب جایزه در جشنواره ونیز تاثیر زیادی در انتخاب شدنش برای معرفی به آکادمی اسکار داشت.
خلاصه داستان فیلم جنگ جهانی سوم
من همونی هستم که لباس تنت کرد، آدمت کرد، بهت بها داد، من همونم… / شکیب یک کارگر روز مزد بی خانمان است که هرگز نتوانسته با از دست دادن همسر و پسرش در زلزله سال‌ها پیش کنار بیاید. در طی چند سال گذشته، او با یک زن کر و لال، به نام لادن رابطه برقرار کرده است. محل ساخت و سازی که او امروز در آن کار می کند به لوکیشن فیلمی درباره جنایات هیتلر در طول جنگ جهانی دوم تبدیل می‌شود و در کمال تعجب به او یک نقش سینمایی، خانه و فرصتی داده می شود تا برای خود کسی باشد. وقتی لادن از این موضوع مطلع می شود، به محل کارش می آید و درخواست کمک می کند. نقشه شکیب برای مخفی کردن او به طرز غم انگیزی اشتباه از کار در می‌آید و موقعیت جدید و فرصت بی‌تکرار پیش آمده برای او را، با تهدید رو به رو می کند.
احتمال حضور فیلم شب داخلی دیوار به عنوان نماینده ایران در اسکار
«شب، داخلی، دیوار» به کارگردانی وحید جلیلوند و «برادران لیلا» ساخته سعید روستایی با توجه به حضور در بخش مسابقه دو جشنواره معتبر جهانی ونیز و کن و داشتن پخش کننده خارجی شرایط مطلوبی برای معرفی شدن به آکادمی اسکار را دارند ، اما هیچکدام مجوز نمایش داخلی و خارجی از سازمان سینمایی ندارند، ضمن اینکه فیلم سعید روستایی رسما توقیف شده است.
فیلم سینمایی «شب داخلی دیوار»که در جشنواره ونیز و در بخش اصلی مسابقه حاضر بود، با وجود نظرات مثبت منتقدان جشنواره، نتوانست جایزه خاصی را به دست آورد و دست خالی راهی ایران شد؛ نوید محمدزاده که در این فیلم نقش یک نابینا را بازی کرده، در نشست خبری «شب داخلی دیوار» گفته بود:« برای این نقش در دو ماه نزدیک به هفده کیلو وزن کم کردم و هفت ماه با یک رژیم سخت آن را حفظ کردم؛ تمرین‌های ندیدن زیادی داشتیم و از شروع فیلم‌برداری فقط یک بار لوکیشن را دیدم. این فیلم باعث شد خانواده و دوستان و عشقم را بهتر ببینم و باعث شد به نوید حقیقی نزدیک تر بشوم. من در این فیلم به تمام آرزویم در دنیای بازیگری رسیدم.»
خلاصه داستان فیلم شب داخلی دیوار
زندگی نابینایی به نام علی با ورود نابهنگام زنی متواری ، آشفته می شود. روایت مردی نابیناست که دربان ساختمانش جلوی اقدام به خودکشی او را می گیرد و به او اطلاع می دهد که یک زن فراری در ساختمان پنهان شده است. هدف مرد نابینا کمک به این زن می شود. اثری درباره این که چه اتفاقی می افتد زمانی که ما از انسانیتمان جدا می افتیم!
احتمال حضور فیلم تفریق به عنوان نماینده ایران در اسکار
«تفریق» آخرین ساخته مانی حقیقی هم یکی از فیلم‌های صاحب شانس برای معرفی به آکادمی اسکار است. کمپانی «فیلمز بوتیک» پخش جهانی آن را برعهده دارد و قرار است شهریورماه سال جاری هم اکران خود را در سینماهای کشور شروع کند.
فیلم سینمایی «تفریق» به کارگردانی مانی حقیقی و با بازی نوید محمدزاده و ترانه علیدوستی راهی جشنواره تورنتو شده تا برای نخستین بار در آن جشنواره راهی پرده سینما شود و چون بر اساس قانون اسکار هر فیلمی که به این آکادمی معرفی می شود، باید در کشور مبدا حداقل به مدت 7 روز اکران عمومی شده باشد و با توجه به فرصت محدودی که برای اعلام نماینده ایران به این آکادمی باقی مانده، عملا باید بی خیال این سه فیلم باشیم و یا اینکه با رایزنی های صورت گرفته هر چه سریعتر این فیلم ها با نظر شورای پروانه ساخت راهی پرده سینماها شوند.
خلاصهٔ داستان فیلم تفریق
موضوع فیلم تفریق درباره فرزانه و جلال است؛ زوجی که همزادهایشان را پیدا کرده‌اند. این همزادها دقیقا شبیه فرزانه و جلال هستند و حالا این زوج باید دلیل این اتفاق را کشف کنند. ژانر فیلم ایرانی تفریق نیز درام و معمایی است.
احتمال حضور فیلم بدون قرار قبلی به عنوان نماینده ایران در اسکار
اما نمی شود از «بدون قرار قبلی» بهروز شعیبی نیز غافل ماند؛ فیلمی که به تازگی با حضور در جشنواره مسکو، جایزه بهترین فیلم جشنواره و بهترین بازیگر زن را از آن خود کرده است. پگاه آهنگرانی با بردن این جایزه افتخاری دیگر به کارنامه بازیگری خود اضافه کرد
خلاصهٔ داستان فیلم بدون قرار قبلی
فیلم بدون قرار قبلی روایتی از زندگی پزشکی است که پس از سال ها به کشورش بازمی‌گردد. یاسمین به سن و سال پسر ۶ ساله‌اش بوده که به آلمان (مونیخ) مهاجرت کرده و حالا با مرگ پدر ناچار است پس از ۳۰ سال به ایران بازگردد؛ پسر یاسمن دچار اوتیسم است و این سفر را برایش دشوار می‌کند. یاسمین شناختی از پدرش ندارد و بیش از آن، میراثی که پدرش برایش گذاشته باعث تعجب می‌شود؛ اقامت کوتاه و ناخواسته او در زادگاه پدر و دیدار با کسانی که پدرش را می‌شناسند یاسی را به درک تازه‌ای از انسان و مفهوم مرگ می‌‌رساند.
«موقعیت مهدی» به کارگردانی هادی حجازی‌فر و «نگهبان شب» به کارگردانی سید رضا میرکریمی هم جز فیلم‌هایی هستند که نامشان به عنوان کاندید جهت بررسی برای معرفی به آکادمی اسکار مطرح است.
چرا اسکار برای سینمای ایران مهم است؟
جایزه اسکار نه تنها برای سینمای ایران بلکه برای همه دنیا مهم است. اسکار بخشی به نام بهترین فیلم بین‌المللی دارد که تا سال ۲۰۲۰ با نام بهترین فیلم خارجی‌زبان شناخته می‌شد و یکی از مهمترین جوایز اسکار است که از سوی آکادمی علوم و هنرهای سینما به فیلم‌های غیرآمریکایی و عمدتاً غیرانگلیسی‌زبان اهدا می‌شود. از میان فیلم‌های متقاضی شرکت در این بخش از سراسر دنیا، در نهایت تنها پنج فیلم به عنوان نامزدهای اصلی جهت رقابت در این بخش معرفی خواهند شد. قرار گرفتن در میان نامزدهای این بخش، برای سینمای هر کشوری، دستاوردی مهم تلقی می‌شود و بر اعتبار آن می‌افزاید. سینمای ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست، به ویژه از زمانی که توانست دو بار این مجسمه دوست‌داشتنی را توسط اصغر فرهادی به خانه بیاورد تا ویترین افتخارات سینمای ایران را کامل کند.
تاریخچه سینمای ایران در اسکار
نخستین بار فیلم «دایره مینا»، در سال ۱۹۷۷، ساخته داریوش مهرجویی از سوی ایران به آکادمی علوم و هنرهای سینما ارائه شد. اما در میان پنج کاندیدای نهایی جایی نداشت. بعد از آن تا سال ۱۹۹۴، ایران دیگر فیلمی به اسکار نفرستاد. در این سال، «زیر درختان زیتون» به کارگردانی عباس کیارستمی نماینده ایران در اسکار بود. از آن سال تا به امروز به جز سال ۲۰۱۲، ایران هر سال نماینده خود را به اسکار معرفی کرده است.
«بچه‌های آسمان»، ساخته مجید مجیدی، نخستین فیلم ایرانی بود که به فهرست پنج کاندید فیلم خارجی زبان اسکار رسید اما در آن سال، این جایزه نصیب فیلم «زندگی زیباست» از ایتالیا شد.
در سال ۲۰۱۱ فیلم «جدایی نادر از سیمین» به کارگردانی اصغر فرهادی، دومین فیلم ایرانی بود که توانست در میان پنج کاندید نهایی جای گیرد و در نهایت این جایزه را از آن خود کرد تا سینمای ایران برای اولین بار صاحب اسکار شود. سومین و آخرین فیلمی که تا امروز به فهرست پنج کاندید نهایی راه یافته است، «فروشنده»، اثر دیگر اصغر فرهادی بود که در سال ۲۰۱۶، دومین اسکار را برای این کارگردان و سینمای ایران به ارمغان آورد. هر چند آن دوره از اسکار، همزمان با قوانین جدید مهاجرتی ترامپ علیه چند کشور از جمله ایران بود و فرهادی و گروهش نیز در اعتراض به قوانین، این مراسم را تحریم کردند و در آن حضور نیافتند، به همین دلیل، عده‌ای این اسکار را سیاسی دانستند.
سال ۲۰۲۰، در اقدامی بی‌سابقه، یک فیلم مستند از سوی ایران به عنوان نماینده آن در اسکار معرفی شد. مستند «در جست‌وجوی فریده» نماینده سینمای ایران در اسکار نودوسوم بود، هرچند از راهیابی به جمع پنج کاندیدای نهایی باز ماند.
«خورشید» ساخته مجید مجیدی و «قهرمان» آخرین اثر اصغر فرهادی به ترتیب نمایندگان ایران در اسکار ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ بودند که هیچکدام نتوانستند به جمع پنج کاندیدای نهایی این جایزه راه پیدا کنند.
نماینده ایران در اسکار چگونه انتخاب می‌شود؟
هرسال برای معرفی نماینده سینمای ایران به اسکار، هیئتی منتخب از خانه سینما در محل فارابی گرد هم جمع می‌شوند تا با بررسی گزینه‌هایی که شرایط لازم برای موفقیت احتمالی در این رویداد جهانی را دارد، فیلم مورد نظر انتخاب کنند و به این آکادمی معرفی شود.
